Europa investeert miljarden in de digitale transformatie, maar ironisch genoeg draait een groot deel van onze overheden en bedrijven nog steeds op Amerikaanse software. Google Workspace en Microsoft 365 zijn de ruggengraat van onze digitale infrastructuur, maar dat brengt een fors risico met zich mee. Denk aan Amerikaanse wetgeving (hallo, Cloud Act) die onze data toegankelijk maakt voor de Amerikaanse overheid, of geopolitieke spanningen die zomaar kunnen leiden tot plotselinge beperkingen op technologiegebruik. Hoog tijd om na te denken over een Europees alternatief, toch? Maar is dat wel realistisch?

Waarom kiezen overheden voor Microsoft en Google?

Simpel: gemak en gewoonte. Microsoft heeft decennialang de standaard gezet met Windows, Office en nu ook Teams. Overheden en bedrijven zitten diep in dat ecosysteem, en overstappen is gewoon een gedoe. Plus, Big Tech biedt solide beveiliging, support en enterprise-oplossingen waar Europese alternatieven vaak niet aan kunnen tippen.

Financieel gezien zijn de contracten met Google en Microsoft vaak ook aantrekkelijk. Overstappen naar iets anders zou niet alleen ingewikkeld zijn, maar ook kostbaar. En laten we eerlijk zijn: als IT’er, kies je liever voor de veilige, vertrouwde optie dan voor een open-source experiment met groeipijnen.

De risico’s van Amerikaanse afhankelijkheid

Laten we even wat realistische dreigingen opsommen:

• Cloud Act & privacy – De Amerikaanse overheid kan bij data, zelfs als die in Europese datacenters staat.
• Geopolitieke invloed – Als de VS sancties invoert, kunnen Europese bedrijven ineens zonder clouddiensten zitten (zoals Amsterdam Trade Bank overkwam toen Microsoft hen afsloot vanwege Russische banden).
• Vendor lock-in – Hoe langer je vastzit in een ecosysteem, hoe moeilijker de exit. Microsoft en Google zorgen ervoor dat hun tools naadloos samenwerken, waardoor alternatieven altijd net een beetje minder soepel voelen.

Concrete voorbeelden van risico’s

• Internationaal Gerechtshof in Den Haag – In februari 2025 legde de regering-Trump sancties op aan medewerkers van het hof. Dit had directe gevolgen voor Europese instellingen en onderstreepte hoe politiek gevoelige gegevens in Amerikaanse cloudomgevingen een risico vormen.
• Amsterdam Trade Bank – De bank werd in 2022 getroffen door Amerikaanse sancties vanwege haar Russische banden. Microsoft trok zijn clouddiensten terug, waardoor de bank niet meer kon opereren en uiteindelijk failliet ging.

Dit laat zien hoe machtig Amerikaanse technologiebedrijven zijn en hoe organisaties binnen de EU hiervan afhankelijk zijn.

Europese Alternatieven: De Stand van Zaken

Nextcloud: De Meest Veelbelovende Optie

In de zoektocht naar Europese alternatieven lijkt Nextcloud, een open-source oplossing uit Duitsland, de beste papieren te hebben. Het platform biedt een uitgebreid pakket aan functionaliteiten die Google Workspace en Microsoft 365 grotendeels kunnen vervangen.

Nextcloud combineert email, cloudopslag, documentbewerking, videobellen en agendabeheer in één oplossing. Als Europees alternatief onderscheidt het zich door open-source transparantie, ingebouwde GDPR-compliance en volledige controle over data.

Desondanks zijn er grote uitdagingen die de brede adoptie van Nextcloud moeilijk maken:

• Prestatieproblemen bij grootschalig gebruik: Wanneer duizenden gebruikers tegelijk het platform gebruiken, kan de snelheid dramatisch afnemen.
• Verouderde gebruikerservaring: De interface oogt en voelt niet zo modern en intuïtief als Google Workspace of Microsoft 365.
• Complexe installatie en beheer: Voor veel organisaties is het zelf opzetten en onderhouden van Nextcloud te complex.
• Geen kant-en-klare enterprise cloudoplossing: Er ontbreekt een betrouwbare SaaS-dienst met enterprise-niveau support en garanties.

Wat zijn de overige Europese alternatieven?

Laten we eerlijk zijn: Europa heeft nog geen directe concurrent voor Google en Microsoft. Maar er zijn wél veelbelovende opties:

• Open-Xchange (Duitsland) – Sterk in e-mail en kalender, maar minder op samenwerking.
• OnlyOffice (Europa) – Werkt goed als MS Office-alternatief, maar mist e-mail en agenda.
• Proton (Zwitserland) – Privacygericht met e-mail en cloudopslag, maar niet enterprise-ready.
• Infomaniak (Zwitserland) – Privacyvriendelijk, maar nog geen gevestigde naam.

Het probleem? Geen enkele van deze opties biedt het complete, naadloze ecosysteem dat Google en Microsoft wél leveren.

Een Roadmap naar Europese Digitale Soevereiniteit

Om een serieus Europees alternatief op te zetten, zouden we op vier fronten actie moeten ondernemen:

1. Professionele EU-hosting en infrastructuur
   • Europese cloudproviders (zoals OVH, Deutsche Telekom, Scaleway, Hetzner) moeten een Nextcloud-achtige oplossing aanbieden met 99,99% uptime en enterprise-support.
   • Automatische updates en onderhoud zonder dat de klant er iets voor hoeft te doen.
   • Schaalbaarheid vergelijkbaar met Microsoft en Google.
2. Technische optimalisatie
   • Nextcloud en andere Europese alternatieven moeten sneller en betrouwbaarder worden.
   • Betere verdeling van serverbelasting zodat de prestaties niet inzakken bij veel gebruikers.
   • Een krachtige zoekfunctie voor grote datasets.
3. Modernisering van de gebruikerservaring
   • Nextcloud en consorten moeten een volledige UI/UX-revisie krijgen.
   • Intuïtieve interfaces, vergelijkbaar met Google Workspace.
   • Mobielvriendelijk design en gestroomlijnde workflows.
4. Politieke en financiële ondersteuning
   • De EU moet investeren in digitale soevereiniteit via programma’s zoals Digital Europe.
   • Belastingvoordelen en subsidies voor bedrijven die overstappen naar Europese oplossingen.
   • Striktere regelgeving rondom data-opslag buiten de EU.

Een Realistisch Pad Voorwaarts

Een volledig Europees alternatief voor Google Workspace en Microsoft 365 is geen utopie, maar het vereist wel een gezamenlijke inspanning van overheden, bedrijven en techontwikkelaars. Nextcloud biedt een goede basis, maar moet flink worden verbeterd om echt te concurreren. De vraag is niet óf we dit moeten doen, maar hoe snel we het kunnen realiseren.

Want laten we eerlijk zijn: als Europa écht digitale soevereiniteit wil, dan is het tijd om minder te praten en meer te bouwen.

Heb je zelf tips, ideeën, zit je in een bepaalde branche die hier toevallig aan werkt of wil je gewoon meedenken? Laat het onze redactie weten. Je inzichten en expertise kunnen waardevol zijn voor dit belangrijke initiatief.

Feedback of een fout gevonden?
We doen ons best om accurate en actuele informatie te leveren. Zie je een fout of heb je een aanvulling? Laat het ons weten. We waarderen je input! 🚀